Kancelaria Klonowski » Rozwód kościelny – unieważnienie małżeństwa

Ślub cywilny można rozwiązać stosunkowo łatwo. Wystarczy wnieść do właściwego Sądu pozew o rozwód, a następnie dopełnić szeregu formalności. Nieco trudniej wygląda jednak sytuacja w przypadku próby oficjalnego rozwiązania małżeństwa zawartego w Kościele. W tym przypadku procedura jest o wiele bardziej skomplikowana.

Zacznijmy od tego, że choć to pojęcie funkcjonuje w języku użytkowym, nie ma czegoś takiego jak "rozwód kościelny". Co najwyżej możemy mówić o stwierdzeniu nieważności małżeństwa kościelnego. Pamiętaj bowiem o tym, że ślub w Kościele możesz rozwiązać na drodze sądowej. Jeśli jednak uzyskasz tylko taki rozwód, w świetle Kościoła w dalszym ciągu będziesz żoną czy mężem drugiej strony, co uniemożliwi Ci ponowne zawarcie ślubu kościelnego – do dyspozycji zostanie Ci jedynie cywilny.

Unieważnienie ślubu kościelnego jest możliwe tylko w kilku ściśle uzasadnionych przypadkach. Jakich?

Czy można unieważnić ślub kościelny?

Jeszcze do niedawna stosunkowo niewiele par decydowało się na "rozwód kościelny" – i nic w tym dziwnego. Procedury były skomplikowane, a cały proces trwał bardzo długo, bo nawet... kilkadziesiąt miesięcy. Obecnie mamy do czynienia z coraz większą ilością spraw tego typu – szacuje się, że w Polsce jest ich obecnie około 6000 rocznie. Wszystko bowiem zmieniło się w roku 2015, kiedy to Papież Franciszek wprowadził instytucję tak zwanego "procesu skróconego", który skraca całą procedurę do zaledwie 45 dni. Z tej uproszonej formy można jednak skorzystać tylko wtedy, kiedy są ewidentne przesłanki do tego, aby unieważnić małżeństwo.

Na czym polega stwierdzenie nieważności małżeństwa?

Stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego to tak naprawdę udowodnienie przed sądem kościelnym, że małżeństwo nigdy nie istniało. Jest to możliwe wtedy, kiedy już podczas ślubu istniały przesłanki uniemożliwiające zawarcie związku małżeńskiego, wskutek czego ten po prostu nie zaistniał. Proces kościelny nigdy nie orzeka o winie – decyduje jedynie, czy zawarte małżeństwo było ważne czy też nie.

Kto może wziąć „rozwód kościelny”?

O to, aby została stwierdzona nieważność ślubu kościelnego, może wnioskować każda osoba uważająca, że zawarty przez nią ślub nie jest ważny. Aby to zrobić, należy złożyć skargę powodową. Po tym, jak Sąd kościelny ją przyjmie, rozpoczyna się procedura rozwodowa.

Przyczyny „rozwodu kościelnego” - stwierdzenie nieważności małżeństwa

W trakcie procedury rozwodowej w tym przypadku bardzo ważna jest właściwa podstawa prawna wskazująca powód nieważności małżeństwa. To właśnie na niej zostanie oparte całe postępowanie, a finalny wyrok sędziów będzie od niej w dużej mierze zależny. Jeśli zdecydujesz się na wybór złej podstawy, Sąd wyda wyrok negatywny, a Ty w dalszym ciągu będziesz związany kościelnym węzłem małżeńskim z drugą stroną. Dlatego w tym przypadku przyda Ci się pomóc, którą zagwarantuje Ci tylko adwokat kościelny.

Powody, mogące powodować stwierdzenie nieważności małżeństwa dzielą się na trzy grupy.

Przeszkody zrywające

Do przeszkód tego rodzaju zaliczamy dokładnie dwanaście czynników. Wiedz jednak, że są one rzadko wybierane w trakcie „rozwodów kościelnych”. Zaliczamy do nich: zbyt młody wiek małżonków, niemoc płciową, święcenia, ślub, uprowadzenie, węzeł małżeński, różne religie, występek, powinowactwo i pokrewieństwo lub pokrewieństwo prawne a także przyzwoitość publiczną.

Wady zgody małżeńskiej

Tego rodzaju powody do tego, aby stwierdzić nieważność ślubu kościelnego są znacznie częściej wybierane. Najczęściej jeden z małżonków powołuje się na niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich. Mam tutaj na myśli przede wszystkim: uzależnienie od seksu i pornografii, uzależnienie od hazardu, alkoholizm, narkomanię, lekomanię, erotomanię, choroby psychiczne i zaburzenia osobowości (np. borderline czy bierno-zależne) a także... uzależnienie emocjonalne od matki.

Do wad zgody małżeńskiej zaliczamy również przeróżne symulacje. Z całkowitą mamy do czynienia wtedy, kiedy jedna ze stron wcale nie chce zawierać ślubu. Chodzi o przypadek, w którym mówi „tak”, tak naprawdę myśląc „nie”. Bierze jednak ślub na przykład z powodu nieplanowanej ciąży, ponieważ chce poprawić swoją sytuację materialną, boi się opinii publicznej, znajduje się pod przymusem ze strony rodziny czy chce nadać dziecku nazwisko ojca.

Z symulacją częściową mamy natomiast do czynienia, jeżeli jedna strona z góry zakłada, że nie będzie miała dzieci (wykluczenie potomstwa) albo że nie ma zamiaru wcale dochowywać wierności małżeńskiej (wykluczenie wierności) czy też z góry wie, że małżeństwo nie przetrwa i dojdzie do rozwodu cywilnego (wykluczenie nierozerwalności). Do wad zgody małżeńskiej zaliczamy również wykluczenie dobra małżonków. Wszelkie małżeństwa zawarte „pod warunkiem” również nie są ważne w świetle Kościoła. Na przykład „jeżeli odstawisz alkohol” czy „jeżeli będziesz inny”...

Wady formy kanonicznej

Z wadami formy kanonicznej mamy do czynienia raczej rzadko. Chodzi o sytuację, w której ślubu udzielił Wam ksiądz, który nie miał do tego prawa czy też podczas uroczystości nie byli obecni dwaj świadkowie.

Stwierdzenie nieważności ślubu kościelnego – procedura

Aby uruchomić całą machinę i starać się o unieważnienie ślubu, należy zacząć od napisania skargi powodowej. Jest to po prostu pozew o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Muszą się w nim znaleźć strony procesu, określenie właściwego Sądu kościelnego, podstawa prawna wskazująca na nieważność małżeństwa, opis Waszej znajomości aż od momentu poznania się do rozwodu, opis Waszych charakterów.

Skargę składamy do Sądu diecezjalnego, który jest właściwy dla Waszego miejsca zamieszkania (żony, męża) lub opcjonalnie zawarcia małżeństwa czy takiego, gdzie trzeba będzie zebrać większość dowodów.

Jakie dokumenty są potrzebne do stwierdzenia nieważności małżeństwa kościelnego?

Do pozwu musisz dołączyć istotne elementy takie jak:

akt ślubu kościelnego wydany przez proboszcza parafii nie później, niż pół roku temu,
pozew o rozwód,
odpowiedź na pozew o rozwód,
wyrok rozwodowy (jeśli zostało wydane orzeczenie o winie – z uzasadnieniem),
dodatkowe dokumenty takie jak zaświadczenia lekarskie czy np. Niebieska Karta.

Jak wygląda „rozwód kościelny”?

Proces stwierdzający nieważność ślubu kościelnego nie jest publiczny – nie musisz się więc obawiać o to, że spotkasz się z małżonkiem w jednej sali. Najpierw składasz pozew, później czekasz na to, aż zostanie przyjęty.

Następnie musisz poczekać na odpowiedź od wikariusza sądowego, która musi przyjść w przeciągu miesiąca. Po tym czasie zawiązuje się spór. Strona, która nie wniosła pozwu, zostaje powiadomiona o sprawie i otrzymuje skargę powodową (może się do niej odnieść, dostarczyć dodatkowe dokumenty), a Ty dostajesz dekret z sądu.

Później następuje przesłuchanie stron i świadków. Każda z osób zostanie wysłuchana osobno. Następnie obrońca węzła małżeńskiego przedstawia swoje uwagi na podstawie materiału zgromadzonego w sprawie. Po tym dochodzi do publikacji akt – w jej czasie strony i adwokaci kościelni mogą zapoznać się z materiałem zebranym w sprawie. W tym czasie, zwanym „głosem obrończym” można jeszcze wnieść dodatkowe dowody. Postępowanie dowodowe zostaje zamknięte. Sędziowie przygotowują wyrok. Jeśli będzie negatywny, możesz wnieść od niego apelację. Wyrok pozytywny nabiera klauzuli wykonalności po 15 dniach – a więc po tym czasie możesz wstąpić w nowy kościelny związek małżeński.

Ile kosztuje „rozwód kościelny”?

Na to pytanie nie mogę odpowiedzieć jednoznacznie, bowiem jest to zależne od wielu czynników. Różne diecezje mają odmienne ceny, a oprócz tego liczą się także liczba wniesionych podstaw prawnych czy miejsc zamieszkania byłych małżonków. Co ważne, jeśli to Ty wnosisz pozew o stwierdzenie nieważności małżeństwa, wszystkie opłaty spoczywają na Tobie. Koszty sądowe zazwyczaj wynoszą od 1500 do 2500 zł. Kwotę tą można jednak rozłożyć na raty lub wnieść o jej umorzenie z uwagi na trudną sytuację finansową.

Do powyższej kwoty musisz doliczyć również gażę dla adwokata kościelnego, którego pomoc jest w sprawach tego rodzaju wręcz absolutnie niezbędna. Dodatkowo niektóre diecezje wymagają opłaty za wniesienie skargi (od 100 do 300 zł), a czasem dolicza się również konsultację psychologiczną (od 200 do 500 zł). Cały koszt powinien się zamknąć w kwocie 2.500 zł - 5.000 zł, co nie wydaje się zbyt wygórowaną ceną za zyskanie szansy na nowy związek małżeński czy „wolności” w oczach Kościoła.

Radosław Klonowski

wspólnik zarządzający Kancelarii Prawnej Klonowski & Marek sp.k.

rozwody, podziały majątku i sprawy rodzinne

Kancelaria prawna Klonowski

tel. +48 22 300 89 89

kom. +48 794 470 000

kom. +48 882 200 100

SMS24: +48 608 500 100

od 2001 dla Was

bo każdy ma prawo do najlepszej obrony swych praw

Rozwód kościelny – unieważnienie małżeństwa